Theodoros Metokhites, yaşadığı dönemin önde gelen entelektüellerindendi. Antik felsefe, edebiyat, astronomi ve insan doğası gibi alanlara büyük ilgi duymuştu. Bu konular üzerine kitaplar yazmış, ayrıca yüzlerce beyitlik şiirler kaleme almıştı. İstanbul’da kurduğu manastırda önemli bir kütüphane oluşturmuş, burayı bilgi üretimi ve paylaşımı açısından değerli bir merkez haline getirmişti Geç Bizans Sanatının Canlılığı.
Antik Çağ Hayranlığı ve Rönesans Etkisi
Metokhites’in Antik Çağ’a olan ilgisi, onun düşünsel anlamda Batı Rönesansı’na yakın bir tutum sergilemesine neden olmuştur. Antik astronomi alanında büyük bir eser olan Ptolemaios’un kitabını yeniden yazarak güncelleme çabası, onun antik kültüre duyduğu hayranlığın en belirgin göstergesidir. Bu kültürel ve entelektüel birikim, sadece yazılı eserlerde değil, sanat eserlerinde de kendini gösterir.
Özellikle kendi mezar mekânı olan Kariye Manastırı’ndaki güney şapelde (parekklesion) yer alan duvar resimleri, çok katmanlı anlamlar taşır. Bu resimlerdeki semboller ve kompozisyonlar, Metokhites’in bilgi birikimini ve resim programına doğrudan katkı sağladığını açıkça ortaya koyar.
Sürgün Yılları ve Son Dönemi
Ancak Metokhites’in hayatı, 1328 yılında büyük bir değişim yaşadı. Onu destekleyen II. Andronikos, yaklaşık yedi yıl süren iç savaşın ardından torunu III. Andronikos Palaiologos tarafından tahttan indirildi. Bu gelişmenin ardından Metokhites, Dimetoka’ya sürgüne gönderildi. Neyse ki, 1330 yılında tekrar çok sevdiği İstanbul’a dönebildi ve hayatının son yıllarını kurduğu Khora Manastırı’nda bir keşiş olarak geçirdi.
Palaiologos Döneminde Mimari ve Sanat
Bizans İmparatorluğu bu dönemde ciddi toprak kayıpları yaşamış, bu da ekonomik sorunları beraberinde getirmişti. Ekonomik zorluklar yüzünden başkent Konstantinopolis, eski görkemine kavuşamamış, büyük mimari projelere kaynak ayrılamamıştı. Bu nedenle genellikle küçük ölçekli yapılar inşa edilmiş, Latin işgali sırasında zarar gören yapılar onarılmış ya da mevcut yapılara narteks (giriş holü) ve şapel gibi bölümler eklenmiştir Ephesus Sightseeing.
Bu döneme ait günümüze ulaşabilmiş başlıca mimari örnekler arasında şunlar yer alır: II. Mikhael’in eşi Theodora tarafından yaptırılan Konstantinos Lips Manastırı’nın (bugünkü Fenari İsa Camii) güney kilisesi ve dış narteksi; Mikhael Glabas Tarkhaniotes tarafından 1294 yılında restore edilen Pammakaristos Manastırı (bugünkü Fethiye Camii); ayrıca eşi Maria Dukanea’nın, 1315 yılında Mikhael Glabas adına yaptırdığı mezar şapeli. Elbette Theodoros Metokhites’in 1321’de yaptırdığı Khora Manastırı (bugünkü Kariye Camii/Müzesi) de bu dönemin önemli mimari yapıları arasındadır.
Resim Sanatında Yeniden Doğuş
Mimarlıkta kaynak kısıtlı olsa da, Palaiologoslar dönemi esas olarak resim sanatında büyük bir canlanma yaşanmıştır. Bu döneme ait günümüze ulaşabilen en erken fresk örneklerinden bazıları, Sultanahmet’te bulunan Aya Euphemia Kilisesi’nde yer almaktadır. Bu örnekler, dönemin sanat anlayışını ve ikonografi zenginliğini göstermesi açısından büyük öneme sahiptir.
