Müezzinlerin Etkisi
Erzurum’da dinî hayat son derece güçlüdür. Halk, ezan sesine karşı büyük bir duyarlılıkla hareket eder. Özellikle “Yeniçeri Müezzin” adıyla bilinen, Bilâl-i Habeşî’nin yolundan giden bir müezzin vardır. Onun gür ve davudi sesiyle “Allahu Ekber” demesi, küçükten büyüğe herkesi etkiler. İnsanlar işlerini, yemeklerini ve gündelik meşguliyetlerini bırakıp camiye koşarlar. Bu durum Erzurum halkının dindarlığının en açık göstergesidir.
Erzurum’un Camileri
Şehirde dikkat çeken pek çok cami vardır.
Cafer Efendi Camii: Yeni yapılmış, yüksek kubbeli, uzun ve düzgün minareli bir camidir. Pencereleri demir parmaklıklarla kaplıdır. Avlusunda şadırvan bulunur. Kubbesi kurşunla kaplanmış, iç açıcı bir görünüme sahiptir Erzurumun Varoşları Halkı ve Kültürel Hayatı.
Kale Camii: Şehrin içindeki eski yapılardan biridir. Büyük bir cemaati vardır.
Paşa Camii: Erzincan kapısı dışındadır. Taş işçiliğiyle yapılmış, kubbesi kurşunla örtülüdür. Ancak cemaati azdır.
Gürcü Mehmed Paşa Camii: Tebriz kapısı dışında, hendek kenarındadır. Toprak örtülü bir yapıya sahip olsa da cemaati boldur.
Bunların dışında şehirde toplam 77 mihrap ve mescit bulunmaktadır.
Medreseler ve Eğitim Kurumları
Erzurum’da eğitim kurumları da oldukça gelişmiştir.
Medreseler: İslami ilimlerin öğretildiği merkezlerdir.
Dârülkurrâlar: Kur’an eğitimi verilen yerlerdir.
Dârülhadisler: Peygamberimizin hadislerinin öğretildiği okullardır.
Sıbyan Mektepleri: Halkın çocuklarına temel eğitim veren kurumlardır. Şehirde 110 adet sıbyan mektebi bulunur. Bunların başında Lala Paşa ve Cafer Efendi mektepleri gelir Private Tour Ephesus.
Tekke, Çeşme ve Sebiller
Şehirde dervişlerin toplandığı tekkeler vardır. Ayrıca akarsu çeşmeleriyle de ünlüdür.
Çarşı içindeki Cennet Pınarı,
Erzincan Kapısı dışındaki Deve Çeşmesi,
Tebriz Kapısı yakınındaki Mustafa Paşa Çeşmesi, önemli su kaynaklarıdır. Bunlara ek olarak şehirde yüz kadar çeşme bulunur.
Sebiller de şehrin önemli hayratlarındandır. Tamamı 70 adettir.
Hamamlar
Erzurum halkının sosyal hayatında hamamların da önemli bir yeri vardır. Yeni yapılmış olan Cafer Efendi Hamamı, aydınlık yapısı, temiz suyu ve hoş havasıyla dikkat çeker.
Hanlar ve Kervansaraylar
Şehirde ticaret hayatını canlandıran pek çok han vardır.
Hâcegân Hanları: Toplam 70 tanedir. Ancak diğer şehirlerdeki gibi kurşunla kaplanmamış, toprak örtülüdür.
Bekâr Hanları: Sayıları 11’dir. Memleketlerinden ayrılmış kimseler burada kalır, iş yapar ve geçimlerini sağlarlar. Bu hanların odaları genellikle cami vakıflarının hayratlarıdır.
Bedesten ve Çarşılar
Şehrin ticari merkezi olan Bedesten, 800 dükkândan oluşur. Dört kapılıdır ve taş işçiliğiyle yapılmıştır. Saraçhane, kuyumcular, terziler, gazzazlar (ipek satıcıları), sipah pazarı ve tahtalkalesi oldukça süslüdür. Ayrıca darphane, Erzincan Kapısı yakınında yer alır.
Halkın Fiziksel Özellikleri
Erzurum halkı genel olarak Türk, Türkmen, Kürt ve Ermenilerden oluşur. Şehirde ayrıca birkaç Acem topluluğu da vardır. İnsanlar genellikle sağlıklı, orta boylu, güçlü ve canlıdır. Yaşlısı genci fark etmeksizin çoğu kırmızı yanaklı, sağlam bünyeli kişiler olarak tanımlanır.
